Var í Borgarleikhúsinu í gærkvöldi. Njála, afburðarsýning en ekki fullkomin frekar en önnur mannanna verk. Frábær leikhópur, mörg ný nöfn sem maður þarf að læra, þegar maður er búinn að sjá 3-4 kynslóðir leikara í leikhúsum og maður eldist þá þarf maður að læra ný andlit. Valur Freyr, Hjörtur Jóhann, Björn Stefánsson, Vala Kristín, Þuríður Blær; nóg að læra. Svo
eldri snillingar, Jóhann, Unnur Ösp, Sigrún Edda, og kostulegur Njáll hjá Brynhildi Guðjóns, svo var Atli Freyr mættur þarna í hlutverki Hilmars Guðjónssonar! Dansararnir sem eru leikarar og leikararnir eru dansarar eins og þau hafi aldrei gert annað, sem nær hámarki í dansatriðinu með Kristnihaldið/Púpu gjörninginn. Líkamlegt atgervi leikara nú til daga þarf að vera ótrúlegt. Þeir sem eldast eiga í erfiðleikum, en Jóhann tekur það nú flott með Presley atriðinu.
Í hinu skemmtilega virðingarleysi verða svo mörg smáatriði skemmtileg í huganum, ég hlæ með sjálfum mér. Stairways to heaven á dönsku, Sigrúnu Eddu hent út af sviðinu í fyrsta sinn, samband við salinn, rappkaflinn í veislunni. Þó er virðingin fyrir þessu ógnarverki íslenskrar menningar alltaf til staðar. Setningarnar renna upp úr leikurunum eins og þetta sé tungumálið okkar í dag. Sumu er sleppt ég saknaði Björns í Mörk. Ljóðin fá að njóta sín. Þarna er virðingin. Svo ég orði þetta virðing og virðingarleysi skapa þenna einstæða atburð. Það var staðið upp í lokin og klappað og hrópað.
Ég læt sumt fara í taugarnar á mér í hinu nýja leikhúsi. Bjórdósir þær eru alls staðar ég sá sýningu í Berlín þar voru þær, í Þjóðleikhúsinu eru þær, í Borgarleikhúsinu. Allt draslið sem myndast þegar leikararnir ganga berserksgang í bardagaátökum. Vinsældatónlist sem þarf alltaf að vera til staðar, Brennið þið vitar í Njálu? Af hverju ekki Skarphéðinn í brennunni eftir Hannes Hafstein með flottu lagi Helga Helgasonar tónskálds?
Svo var það einu sinni, að Helgi var að leggja skífur á barnaskólann, sem þá var, seinna símstöð og nú lögreglustöð, að ein skífan hraut úr hendi hans og datt niður á götuna. Þegar hann heyrði brothljóðið, datt honum í hug: „Buldi við brestur og brotnaði þekjan.“ Hann tók nagla og skífu og rissaði upp lagið, svo að hann skyldi ekki gleyma því“ (Morgunblaðið, 8.sept.1943).
Í þessu verki er eitt lykilorðið Fyrirgefning, fyrirbrigði sem við þekkjum öll. Þarna er það spurningin um hefnd, hvenær verður maður að drepa, hvernig getur maður lýst ofbeldi? Er hægt að fyrirgefa, hvað gerðu Forníslendingar? Það var hægt að borga, vega, senda í útlegð. Hvað gerum við í dag? Mér var á sýningunni hugsað til þessa út frá umræðunni um unga manninn sem er búinn að taka út refsinguna. Við höfum fangelsi til þess. Í Ameríku bíða ættingjar hins myrta eftir aftökunni, auga fyrir auga tönn fyrir tönn. Og fagna þegar dómnum er fullnægt. Það er erfitt að standa frammi fyrir svona aðstæðum. Allir hafa lent í aðstæðum þar sem spurning er um fyrirgefningu. Þó það sé ekki morð. Njáll er maðurinn sem virðist geta fyrirgefið þó hann sé ansi útsmoginn í ráðum sínum og hans uppeldissonur Höskuldur Hvítanessgoði enn frekar sem frekar lætur lífið en að drepa. En þeir sem drepa verða drepnir, sér Njáll fyrir sér, hann reynir en getur ekki stöðvað atburðarásina, hefndin er Kára tengdarsonar hans sem eltir brennuvargana víða um heim.
Erum við eitthvað komin lengra í dag, við horfum úr íslenskri fjarlægð á heiminn. Þar sem morð og styrjaldir geysa þar sem hinir saklausu verða oftast fórnarlömb. Hvernig á að stöðva hringrásina? Það er stutt í villimannseðlið. Ég get ekki gefið svörin. Öll eigum við samt að reyna að vera mennsk.
Í hinu skemmtilega virðingarleysi verða svo mörg smáatriði skemmtileg í huganum, ég hlæ með sjálfum mér. Stairways to heaven á dönsku, Sigrúnu Eddu hent út af sviðinu í fyrsta sinn, samband við salinn, rappkaflinn í veislunni. Þó er virðingin fyrir þessu ógnarverki íslenskrar menningar alltaf til staðar. Setningarnar renna upp úr leikurunum eins og þetta sé tungumálið okkar í dag. Sumu er sleppt ég saknaði Björns í Mörk. Ljóðin fá að njóta sín. Þarna er virðingin. Svo ég orði þetta virðing og virðingarleysi skapa þenna einstæða atburð. Það var staðið upp í lokin og klappað og hrópað.
Ég læt sumt fara í taugarnar á mér í hinu nýja leikhúsi. Bjórdósir þær eru alls staðar ég sá sýningu í Berlín þar voru þær, í Þjóðleikhúsinu eru þær, í Borgarleikhúsinu. Allt draslið sem myndast þegar leikararnir ganga berserksgang í bardagaátökum. Vinsældatónlist sem þarf alltaf að vera til staðar, Brennið þið vitar í Njálu? Af hverju ekki Skarphéðinn í brennunni eftir Hannes Hafstein með flottu lagi Helga Helgasonar tónskálds?
Svo var það einu sinni, að Helgi var að leggja skífur á barnaskólann, sem þá var, seinna símstöð og nú lögreglustöð, að ein skífan hraut úr hendi hans og datt niður á götuna. Þegar hann heyrði brothljóðið, datt honum í hug: „Buldi við brestur og brotnaði þekjan.“ Hann tók nagla og skífu og rissaði upp lagið, svo að hann skyldi ekki gleyma því“ (Morgunblaðið, 8.sept.1943).
Í þessu verki er eitt lykilorðið Fyrirgefning, fyrirbrigði sem við þekkjum öll. Þarna er það spurningin um hefnd, hvenær verður maður að drepa, hvernig getur maður lýst ofbeldi? Er hægt að fyrirgefa, hvað gerðu Forníslendingar? Það var hægt að borga, vega, senda í útlegð. Hvað gerum við í dag? Mér var á sýningunni hugsað til þessa út frá umræðunni um unga manninn sem er búinn að taka út refsinguna. Við höfum fangelsi til þess. Í Ameríku bíða ættingjar hins myrta eftir aftökunni, auga fyrir auga tönn fyrir tönn. Og fagna þegar dómnum er fullnægt. Það er erfitt að standa frammi fyrir svona aðstæðum. Allir hafa lent í aðstæðum þar sem spurning er um fyrirgefningu. Þó það sé ekki morð. Njáll er maðurinn sem virðist geta fyrirgefið þó hann sé ansi útsmoginn í ráðum sínum og hans uppeldissonur Höskuldur Hvítanessgoði enn frekar sem frekar lætur lífið en að drepa. En þeir sem drepa verða drepnir, sér Njáll fyrir sér, hann reynir en getur ekki stöðvað atburðarásina, hefndin er Kára tengdarsonar hans sem eltir brennuvargana víða um heim.
Erum við eitthvað komin lengra í dag, við horfum úr íslenskri fjarlægð á heiminn. Þar sem morð og styrjaldir geysa þar sem hinir saklausu verða oftast fórnarlömb. Hvernig á að stöðva hringrásina? Það er stutt í villimannseðlið. Ég get ekki gefið svörin. Öll eigum við samt að reyna að vera mennsk.
