Bítlarnir : Og heimurinn stöðvaðist

Var að lesa grein um byrjunina á Bítlaæðinu í Bretlandi.  Furðulegir tímar.  Önnur veröld.  Gaman að rifja þá upp svona í tilefni af  Verzlunarmannahátíðinni.  Sem örfáum árum seinna varð heimkynni íslensks bítlaæðis. Þegar Þórsmörk og Húsafell urðu svallstaðir íslensks bítlaæðis.  Hljómar, Tempó, Dátar, Trúbrot, Óðmenn, bara að nefna það. 

Þessi furðulegi tími, þegar þessir strákar, fyrst í Bítlunum, síðan Rolling Stones, Small Faces, Dave Clark Five, Kinks, Gerry and the Pacemakers, The Searchers, til að nefna nokkra, urðu draumapiltar stúlknaæðis sem öskruðu og veinuðu meðan strákarnir veltu fyrir sér hvernig þeir ættu að eignast gítar, læra hljóma og stofna hljómsveit. Þetta var kynskipt veröld.  

Bítlarnir voru að ferðast um Norðvesturhluta Englands, spiluðu og spiluðu 400 tónleika 1962, urðu góðir með því að spila og spila, það var trú Brians Epsteins umba þeirra.  Svo fóru þeir að semja lög í rútunum endalaust, Lennon og McCartney fyrst svo bættist Harrison við með einn og einn góðan smell.  Þeir ferðuðust um með Ameríkönum sem voru auðvitað aðalnúmerið, fyrst voru það Tommy Roe sem átti þá smell með Sheila, ég man það lag og raula það í huganum, og Chris Montes sem átti marga smelli, ég man að góð vinkona mína var með æði fyrir The more I see you, maður fékk alveg nóg af því. Lennon hellti yfir Montes bjórkönnu þegar Bítlarnir voru að halda upp á útkomu Please Please Me, það varð fjandskapur lengi á eftir.   Seinna var aðalnúmerið Roy Orbinson sem varð furðu lostinn yfir þessum öskrum sem fóru stigmagnandi þennan vetur og vor 1963.   En hann hélt sínu striki söng sín dramatísku lög, Only the lonely, Crying og auðvitað Pretty Woman. Á meðan þessu jókst alltaf æðið, strákarnir þurftu alltaf meir að einangra sig og verja sig fyrir æðinu. En enn í lok 63 voru ekki allir tilbúnir að viðurkenna að þetta væri eitthvað til að keppa við Presley.    

Á Íslandi varð hægt og hægt breyting í okkar íhaldssama þjóðfélagi, hlutirnir voru lengur að breiðast og ferðast á milli landa,  ég man að bróðir minn keypti  tvær plötur 1964, safnplötu með ýmsum breskum grúppum sem urðu til á því ári, ótrúleg flóra, strákar í hverfinu sem voru að mynda band voru mjög spenntir yfir henni fengu hana lánaða til að pikka upp lög, sérstaklega Maybelline, Chuck Berry lagið, sem einhver bresk hljómsveit hafði tekið í hraðri útsetningu.   

Og vorið 1964 var Bítlastemmningin í algleymingi, ég man að árgangur minn fór í ferð til Akureyrar og þá var ekkert spilað nema Bítlar, I saw her standing there og PS I love you.  Og ætli það hafi ekki verið það vor sem Tónabíó og Laugarásbíó spiluðu Bítla, Rolling Stones og Dave Clark Five sem aukamyndir í bíó.  Margir fjölmenntu þarna dag eftir dag til að læra stælana og herma eftir fatatískunniog greiðslunni. Þeir sem upplifðu ekki þennan tíma vilja stundum láta eins og þetta hafi verið frekar ómerkilegt, en merkilegt er að fylgjast með þróun þessara ungu manna og stökki þeirra úr eftirhermum yfir í nýsköpuði.   Heimurinn var aldrei samur.  

Eins atburðar minnist ég frá þessum tíma, ég snaraði fyrir mörgum árum saman ljóði um hann: 

Bítlarnir

Var það á Hrísateigi eða í Rauðagerði?

Fólk kom úr Naustinu. Loftið á Naustinu var staður

fólks sem þessa, ungt, lífsglatt, róttækt.  Húsráðendur og

gestir, þetta heitir víst partí. Við unglingar vorum

barnapíur,  börnin sváfu svo vært, við höfðum

hlustað á Túskildingsóperuna og Kvöld í Moskvu.

Svo fylltist allt gleði, pískur, fjör, tveir voru nýkomnir

frá London. Menn fóru 

líka 

til London í þá daga

og þeir veifuðu plötu..... þið vitið plötu, svona hljómskífu.

Ætli þetta hafi ekki verið sextíu og tvö eða þrjú?

Þeir drógu upp smáskífu, íslenskufræðingurinn

og ritstjórinn,smáskífu Bítlanna.

 Þetta er toppurinn hvísluðu þeir með aðdáun og undrun:

Allir hlusta á þetta allir.  

Og við hlustuðum á Please Please me  eins og            

heimurinn hefði stöðvast. Þeir dilluðu sér á

miðju gólfi, fræðingurinn og stjórinn.
Enda stöðvaðist veröldin  um skeið.

þeir voru óstöðvandi, þeir voru

ómennskir, þeir gátu allt, lifðu allt, náttúrukraftar,

 þangað til annað kom í ljós.  Byssukúla og krabbaæxli,

sannfærðu okkur um annað, þeir voru líka mennskir.

Og þeir hristu sig,  

Lundúnafararnir, skóku sig á

gólfinu með sælusvip:

Allir hlusta á þetta, allir.

Norður-Atlantshafsríkjabandalag: Er ekki kominn tími????

Skrítin staða hjá Færeyingum, þeir eru í ESB og þó ekki.  Nú fá þeir refsivist hjá bandalaginu sem þeir eru hluti af. Skrítið.  

Er ekki kominn tími til að ræða stofnun NABandalagsins, Færeyja, Grænlands og Íslands af fullri alvöru. Þessari hugmynd hefur verið hampað af mér og fleirum.  Sterkt bandalag smáþjóða með öflugri landhelgi og auðlindum.  Þar sem 3 fylki verða með sjálfræði og veldi eins og þarf. Þar sem náttúra og umhverfisvernd verða í hávegum.     

Ræðum þetta í alvöru.  

Eða hvað?

 

Gúlagið: Vera Hertsch og stórvirki Jóns Ólafssonar

Lauk við að lesa bók Jóns Ólafssonar, Appelsínur frá Abkasíu,  uppi á Húsafelli í mesta hitadegi  sumarsins.   Sannarlega er þetta ein áhrifamesta bók á íslensku sem ég hef lesið upp á síðkastið.  Þar fer saman firna áhrifarík örlagasaga einnar konu, þar sem hún speglar örlög milljóna; svo eru ansi góð vísindaleg vinnubrögð .  Miðað við erlendar bækur sem ég hef kynnt mér eru hér á ferðinni mjög gott yfirlit yfir Hreinsanirnar miklu á fjórða áratugnum.  Inn í þær er fléttuð harmsaga  Veru Hertzsch og samband hennar við Íslendinga; Benjamín Eiríksson, Halldór Laxness og Eymund Magnússon.  Í bakgrunninum eru síðan ýmsir sem koma minna beint við sögu; Þóroddur Guðmundsson, Eyjólfur Árnason, Eggert Þorbjarnarson, Stefán Pjetursson og fleiri.  Auk fjölskyldu Benjamíns Eiríkssonar sem reyndi að fá upplýsingar um örlög Veru Hertzsch og dóttur hennar. 

Hver einstaklingur sem hefur áhuga á sósíalisma, vinstri stefnu og sögu 20. aldarinnar hefur velt fyrir sér þessum furðulega sorgarleik sem saga Sovétríkjanna varð, en um leið átti þessi saga eftir að móta nær alla öldina.  Fyrst var fjallað um þessa sögu út frá þeim aðstæðum sem urðu með tilkomu nasismans, Kreppunnar miklu og Kalda stríðsins.  En síðan hefur athyglin beinst að innviðum og hugmyndafræði þessa samfélags og einstaklingum sem risu til valda.  Þá fyrst og fremst heljartökum Félaga Stalíns sem átti ekki fáa aðdáendur um allan heim lengi fram eftir öldinni.  Einnig á Íslandi. 

Það sem veldur stórtíðindum hjá okkur eru hugleiðingar Jóns um stöðu Halldórs Laxness, hvað hann gerði og hvað hann hefði getað gert.  Mér finnst það vera hugsanir sem eiga rétt á sér.  Þær breyta eflaust ekki heildarstöðu Halldórs sem höfuðrithöfundar þjóðarinnar og heldur ekki sem manneskju.  Alla vegana hafði ég ímyndað mér fyrir langa löngu leiðslukerfi skáldsins í heilahvelinu.   Ég hef alltaf ímyndað mér að hann væri manneskja sem væri enginn guð, heldur maður sem var snillingur á sínu sviði en hafði mannlega breyskleika og veikleika.   Stundum var hann hrokagikkur, barnslegur og tækifærissinni. Á öðrum tímum var hann þetta einstaka fyrirbrigði sem mun halda nafni hans á lofti lengur en flestra annarra samtímamanna hans. Og hann skrifaði svo Skáldatíma þar sem hann gerði Veru ódauðlega í heimi minninganna. Án þess er spurning hvort hún væri yfirleitt til nema í huga nokkurra ættingja og vina.   

Ég hnaut um skrif Jóns um Árna Bergmann á tímum kalda stríðsins,  mér finnst Árni ekki vera dæmigerður fulltrúi Sovétvina sem vissulega voru margir til á eftirstríðsárunum. Hann skrifaði eflaust nokkrar greinar eins og Jón tekur sem dæmi um framfarir í Austur-Þýskalandi sem voru ansi algengar á þessum tíma, ansi barnalegar nú á tímum.  Hann skrifaði líka margar gagnrýnar greinar um ástandið Austantjalds.  Stóru þáttaskilin verða með 68 kynslóðinni, hjá fólki á þeim aldri verða Sovétríkin aldrei neitt draumaland, þar er umræðan um lýðræði, jöfnuð og sósíalisma sem er aðalatriðið. Svo alhæfingar um afstöðuna til Sovét og skrif vinstri manna þurfa meiri og ítarlegri rannsókn heldur en nokkrar síður í bókinni.  

Svo lesendur góðir, þetta er erfið bók að lesa að mörgu leyti, efnisins vegna, en hún er vel skrifuð og vel upp byggð.  Svo mér fannst hún ansi góð.  Á eflaust eftir að lesa hana aftur.  Svo er heimildaskráin ansi girnileg fyrir þá sem vilja afla sér fróðleiks, ég er með bók Önnu Applebaum nú við höndina um Gúlagið: Gulag A History of the Soviet Camps. Svo eru bækur Solsenitsyns auðvitað skyldulesning öðru hverju. Og netið ..... 

Lánsmat: Að enda aftur á byrjunarreit

Þau eru svo hissa, gjörðum fylgja viðbrögð, þau eru hér ríkisstjórn og fylgdarlið hennar.

Ráðherrar fóru til útlanda, og það eina sem gerist er harðari lína gegn ríkinu Ísland.

Landsvirkjun fer í núllflokk og einu viðbrögðin eru hvað eruð þið að skipta ykkur af okkur. Ég á mig sjálf.

Vandræðalegur fjármálaráðherra mætir í fjölmiðla, maður verður vandræðalegur að hlusta og horfa á hann.

Þau átta sig ekki á því að enginn er eyland, eins og skáldið sagði, alls staðar eru tengsl í nútímaþjóðfélagi. 

Ríkisstjórn liðins tímabil varð að vinna erfiða vinnu sem fældi líka kjósendur frá þeim.  Oft var maður ekki ánægður en þetta skilaði þó hægt og sígandi trausti, meira í útlöndum en heima. Einn erlendur aðili sem kom að hjálparstarfinu, því við þurftum hjálp, var AGS, Ögmundur segir í bloggi sínu að hann hafi klígju gagnvart þeim samtökum, þeir hafi ekki viljað koma að skuldaniðurfellingu.  Nú er ég einn af þeim sem hef mælt með skuldaniðurfellingu, ég hafði og hef enga patentniðurstöðu fyrir það eins og núverandi ríkisstjórn, ég sé ekki að við getum tekið peninga af  fjármagnseigendum sem hafa  eignast þá með löglegum hætti. Kannski er hægt að semja við þá og fá einhverja milljarða þar, en ekkert hefur sést um það að það takist ennþá. 

En hitt er annað mál og ég tek þar undir með Þorvaldi Gylfasyni að í samskiptum við alþjóðlegar stofnanir, hvaða skoðanir sem maður hefur á þeim, að yfirvöld verða að sýna kurteisi í samskiptum. Hvort sem um er að ræða, ríki, Sameinuðu þjóðirnar, AGS eða ESB.   

Ég er heldur ekki svo sannfærður um að samstarf íslenskra stjórnvalda og AGS hafi verið svo slæm eða erfið.  Ég held að íslensk yfirvöld hafi sýnt festu og klókindi í samskiptum við AGS og uppskorið virðingu sem hefur gert stöðu okkar auðveldari í hinum alþjóðlega stjórnmála- og fjármálaheimi.  Sem við verðum að taka tilliti til að ákveðnu leyti. Við viljum ekki hverfa aftur inn í hafta- og skömmtunarheim.    

Því er sárt að sjá núverandi ríkisstjórn leika hvern afleikinn af fætur öðrum þessa fyrstu mánuði. Heimssýn þeirra virðist svo fátækleg, glugginn er svo þröngur.  Með aðgerðum sínum hefur hún eyðilagt traustið sem Jóhanna, Steingrímur og kó höfðu byggt upp svo víða.  Það er átakanlegt að við þurfum að enda aftur á byrjunarreit.  

  

Húsafell: Heimsókn til galdramanns

Stundum hittir maður á augnablik í lífinu sem eru svo merkileg, svo einstök, að maður verður uppnuminn. Slíkt gerðist í dag hjá okkur hjónunum. Við vorum á heimleið eftir skemmtilega dvöl á Húsafelli hjá vinum okkar og ánægjulega tónleika á Reykholtshátíð.  Þá ákvað kona mín að við kæmum við á sjálfum Húsafellsbænum þar sem kunningjakona okkar hafði sagt að Páll á Húsavelli, alheimslistamaður, væri að fara að opna sýningu. Við keyrðum heim að kirkjunni og kíktum við í fjósinu og sjá þar var Páll að ræða við gesti, tveir af þeim var fólk sem við könnuðumst við skylt Páli, foreldrar fyrrum kórstjóra míns.  Svo hann fylgdi okkur um nýja sýningu sem hann er að setja upp þar sem fólk getur séð þennan dásamlega heim Páls þar sem náttúrukyngi og listræn alúð mætast, hann er einstakur handverksmaður.   

Páll er bæði  sveitamaður í húð og hár, tengdur átthögum sínum órjúfanlegum böndum.  En hann er líka tengdur öllum heiminum í myndlist og tónlist.   Við sáum myndir af sveitungum, kunningjum og ættingjum hans, þrykkmyndir af tónlistarmönnum allra tíma, lífs og liðnum, Lizst, Cecilia Bartoli og Björk hlið við hlið. Þrykkmyndir af steini og klaka.Steinklumpa sem verða að sem fis í höndunum á honum. 
Hann sagði frá verkum sínum á sinn látlausa hátt, spilaði fyrir okkur á ótal hljóðfæri sem hann hefur setta saman úr steinplötum úr heimafjöllunum og jurtum náttúrunnar.  Hann fylgdi okkur út í súrefnisturn sem er nún listaturn þar sem steinverk hans þekja alla veggi, fór með okkur í myrkrakjallarann þar sem hann lýsti listaverk sín upp með vasaljósi meðan við stóðum í myrkrinu. Hann fór með okkur á efstu hæðina þar dró hann vatnslitamyndir upp úr skúffum, við sáum dagbók hans með ótal skyssum.  Svo var endað í skemmu þar sem fleiri hljóðfæri tóku við, alls staðar voru  töfrar, tónar.

Svo enduðum við í kirkjunni og enduðum í kirkjugarðinum fyrir framan leiði Snorra annars galdramanns sem dvaldi á þessum stað forðum. Já, töfrar og fjölkyngi eru enn til.  

Reykholtshátíð: Glíman við svitann og fleiri sögur

Ég heimsótti Reykholtshátíð í gær og í dag (sunnudag).  Það er ótrúlegt hversu víða tónlistar- og menningarhátíðir blómstra. Þar sem ekki sést vín á nokkrum manni.  Þar sem hágæðaflutningur er boðinn fólki sem vill koma og njóta góðra lista,veðurblíðu (oftast), náttúru og félagsskapar.   Auðvitað er þessari starfsemi haldið uppi með styrkjum frá ríki, sveitarfélögum og ýmsum stofnunum, sumir eru ekki hrifnir af því, en mikið væri lífið fátæklegt án slíkra styrkja.

Í gær var söngur síðdegis, Gissur tenór, söng íslensk lög og ítölsk lög af miklum glæsibrag.  Nokkur íslensku laganna voru í nýrri útsetningu Þórðar Magnússonar, hins ástsæla tónskálds.  Húsfyllir var og flutningnum afar vel tekið.  Það er svo gaman að koma á hátíðir sem þessar, maðir hittir gamla kunningja úr Borgarfirðinum (ég bjó í Borgarnesi í áratug),  svo er alltaf slangur af kunningjum úr Reykjavík sem eru í sumarhúsum eða gera sér ferð úr höfuðborginni. Og auðvitað heimafólk sem kann að njóta góðrar tónlistar.  Og yfir öllu vakir staðarpresturinn og hans frú.

Um kvöldið var síðan kammermúsík af bestu gerð,  Britten, einstaklega áhrifamikið verk fyrir lágfiðlu og píanó, , Lacrimae, sem Ásdís Valdimarsdóttir og Steinunn Birna Ragnarsdóttir fluttu af snilld, svo var Fiðlusónata númer 1 eftir Beethoven í flutningi Helgu Þóru Björgvinsdóttur og Önnu Guðnýjar Guðmundsdóttur. 

Hléð var langt enda var 25 stiga hiti klukkan hálftíu um kvöldið og fólk hafði margt að spjalla í blíðviðrinu á þessum  heitasta degi sumarsins í þessari sveit.  Svo var rúsínan í pylsuendanum,  Goldberg-tilbrigði Bachs útsett fyrir tríó, það voru þau Ari, Ásdís og Sigurgeir sem fluttu  verkið af snilld.  En mikið þurftu þau að hafa fyrir því þennan dag, svo var orðið heitt í kirkjunni að svitinn lak af flytjendunum þremur, aldrei hef ég séð tónlistarflutning þar sem flytjendur þurftu virkilega að vinna fyrir kaupinu sínu eins og í þetta  sinn !!!!!

Við misstum af fyrstu tónleikunum fyrsta kvöldið, þar var breskur kór og organisti ansi góðir að sögn þeirra sem mættu en seinustu tónleikarnir á síðdegis á  sunnudeginum voru dásamlegir, Jón Nordal, strengjakvartett Frá draumi til draums, óperuaríur Verdis í flutningi Gissurar Páls og loks hinn frábæri píanókvartett Brahms í g-moll, ópus 25.  Þrumur rumdu og drundu meðan á flutningnum stóð en ekkert stöðvaði þetta einvalalið hljóðfæraleikara. Við fórum ánægð heim í Húsafell þar sem veislumatur beið okkar. Lífið er ekki svo ömurlegt eða hvað?  Við eigum örugglega eftir að koma oftar ef við lifum. 

Þoka: Hlátrasköll úr Hádegismóum

Það er þoka úti í Reykjavík.  Í nótt sást varla út úr augum.  Ætli það lýsi ekki vel sjóndeildarhring margra Íslendinga um þessar mundir. Að skynja ekkert þarna úti í þokunni?

Ég er að verða gamall, verð 67 á næsta ári.  En að verða gamall þýðir ekki að maður sé kjáni.  Því er það skrítið að lesa í dag að öryrkjar og ellílífeyrisþegar  hafi búist við að fá miklar kjarabætur frá nýju ríkisstjórninni.  Af hverju?  Af því að Vigdís Hauksdóttir lofaði fullum bótum aftur í tímann í kosningaþætti fyrir kosningar?   Vegna ótal loforða sérstaklega Framsóknarmanna í kosningabaráttunni?  

En af hverju að búast við einhverju fyrir láglaunafólk?  Hvað gerði ríkisstjórnin fyrsta mánuðinn, til kynnti um afnám hátekjuskatts,  skar niður gjöld á útgerðaraðlinum, sem hefur það svo bágt.  Á svo lítið, skuldar svo mikið en passar samt alltaf að það leki nóg til þeirra.  Eins og dæmin sanna.   

Fjármálaráðherrann hamrar á því að staða ríkissjóðs sé erfið.  Hann virðist vera einn af fáum Íslendingum sem virtist ekki vita það seinustu árin, hvernig sem hann fór að því.  Líklega var hann svo upptekinn að neiti eigin sök í Hruninu og þátttöku sinni með félögum sínum í Milestone og Sjóvá.  

Hverjir voru það sem fengu fyrstir eitthvað í sinn hlut af eldra fólki, nú þeir sem höfðu aðstöðu til að stunda vinnu og tækifæri til að útvega sér slíkt.   Svo  kæru samaldrar mætið bara með mér í byrjun haustsins þegar okkur gefst gott tækifæri að láta sjá okkur og heyra á Austurvelli.    

Forsætisráðherrann mætir í viðtal í Landsbankann og slær sér á brjóst og hrópar Vei yður yfir þjóðina í sjónvarpið.  En hann ætlar ekkiert að gera, getur auðvitað ekkert gert.  Hann er líka að uppgötva erfiða efnahagsstöðu landsins.  Ég hef vitað um hana árum saman.  Á meðan var fjölskylda forsætisráðherrans að raka að sér milljónum.  Svo skrifar þeir feðgar vandlætingargreinar í blað útgerðarmannanna gegn þeim sem hafa vit, þekkingu og móral til að fletta ofan af fjárglæfrum yfirstéttarinnar. 

Hverjir eru það sem eru skattakóngarnir?  Þeir sem hafa fengið mestan niðurfellingu á skuldum í bönkum landsins.  Svo borga þeir í blaðið sitt, flokkana sína og svo heldur aumingja fólkið í landinu að það, það fái kjarabætur!!!!!  Það er grínið,  það er kaldhæðnin.  Er það nema vona að við heyrum hlátrasköllin úr Hádegismóum út úr þokunni?