Bókmenntaverðlaun: Listamenn sem þora og geta

Satt að segja var ég hreykinn af því fólki sem stóð með verðlaunagripi í höndunum í gær á Bessastöðum.  Andri Snær Magnason, Sjón og Guðbjörg Kristjánsdóttir. Þessi þrjú mynda eina heild. Við höfum umhverfissinna og baráttumann sem hefur náð til breiðs hóps lesenda á

öllum aldri, svo er það Sjón, mannréttindafrömuður og talsmaður utangarðsmanna. Svo er Guðbjörg, fulltrúi þess fólks sem vinnur að viðhalda og auka lendur og víðerni  íslenskrar menningar fyrri alda.  

Ræðurnar þeirra sýndu þessa stöðu þeirra, það hefði verið gaman að hafa ræður þeirra til að vitna í en ekki hef ég fundið þær á netinu.  Andri Snær talaði um þá þversögn að þurfa að vinna að ritstörfum á tímum þegar þeirra hlutverk er frekar að vera í baráttu fyrir umhverfi og betra mannlífi. Hann tók meira að segja dæmi vorra daga, Þjórsárver, Gálgahraun og pólitíska ráðningu í útvarpsráð þar sem einum helsta menningarfrömuði landsins er sparkað út til að koma flokksgæðingi framsóknarflokksins inn.  Það var gott að hann gerði það á þessum stað á Bessastöðum, staðnum þar sem æðsti fulltrúi kosinn af þjóðarinnar ætti að sitja og hlúa að menningu og betra mannlífi.  Sjón talaði um stöðu utangarðsmanna, samkynhneigðs fólks sem oft þurfti að lifa við aðstæður sem hlutu með tímanum að naga í sundur hjartaræturnar, nefndi þá sem höfðu gert þessa bók mögulega, Elías Mar og Alfreð Flóka og tileinkaði hana frænda sínum Sævari Geirdal sem dó úr alnæmi.  .  Guðbjörg ræddi um þetta einstaka verk sem við eigum, Teiknibókina, þetta verk sem ég heyrði aldrei minnst á í háskólanámi í íslensku. Sem á fyllilega að verða þekkt um okkar menningarsvæði þar sem það er eina sinnar tegundar á Norðurlöndum.  

Satt að segja varð ég hugsi eftir að hafa hlustað á þessa athöfn.  Hvað þetta fólk okkar er sterkt. Það lifir í samfélagi þar  sem það sætir stöðugt gagnrýni að stunda sína köllun. Þar sem fólk heldur að listamenn séu afætur á þjóðfélaginu sem murka peninga af okkur hinum launafólkinu.  Þótt maður viti annað, vonandi boða okkar tímar að listamenn taki kraftmeiri þátt í þjóðmálaumræðu.  Það hefur heldur hallað á það seinni árin, þótt ég sé ekki að tala um alla. Við eigum svo kraftmikla sveit lista, vísinda og menningarfólks.  Gott væri ef við gætum sagt það sama um ráðamenn sem nú sitja við völd.

Sotji: Olympíuleikar í skugga spillingar og harðræðis

Það er erfitt að horfa upp á Olympíuleika í skugga einræðis og kúgunar.  Það er ekki í fyrsta sinn sem það gerist núna í Sotji í Rússlandi. En við höfum aðgang að betri upplýsingum í dag

en áður, við fáum fréttir um framferði spillingargossa sem hirða til sín milljarða í skjóli Pútins forseta.  Ég horfði á rannsóknarblaða- mennskuþáttinn Uppdrag Granskning í sænska sjónvarpinu í gærkvöldi.  Tveir sænskir fréttamenn fóru til Sotji, fóru í opinberar sýningar Rússa þar sem sýndar voru glæsibyggingarnar, vegir og járnbrautir sem komið hefur verið upp fyrir meira fé en allir aðrir Vetrarolympíuleikarar hafa kostað frá 1980. En þeir gerðu meira, þeir náðu sambandi bæði við Rússa og Farandverkamenn sem hafa þrælað 12 tíma í dag við að byggja upp þessi mannvirki.  

En sjá hvað gerist, þeir fengu fyrstu launagreiðslu og síðan ekki söguna meir.  Þá virðast undirverktakar nota sér það 
með stuðningi yfirvalda að sleppa við launagreiðslur og hirða þær í eigin vasa.  Rússi sem gekk lengst í því að heimta launin sín var tekinn í yfirheyrslu og pyndingar, ásakaður um að hafa stolið rafmagnsgræjum, honum var misþyrmt á alla vegur og meira að segja var stungið járnröri upp í rassboruna á honum.  Hann hefur síðan verið miður sín, andlega og líkamlega, og þótt þingmenn í rússneska þinginu hafi tekið hans mál upp hefur það ekkert dugað.   Farandverkamenn frá nágrannaríkjum Rússlands í suðri og austri hafa fjölmennt í tugum þúsunda til að fá sér vinnu þarna, þeir fengu ekki launin sín og voru síðan sendir heim, án launa og Borgarstjórinn í Sotji flutti ræðu í sjónvarpinu þar sem hann sagði að þetta fólk væri að misnota sér aðstöðu sína og ætluðu að trufla leikana þess vegna hefur þeim verið smalað upp í flugvélar og sendir úr landi. 

Rætt var við æðsta forystumann Svía í Olympíusambandinu. Hún var á móti því upphaflega að halda leikana í Rússlandi og Olympíusambandið hefur gert kröfur á hendur rússneskum yfirvöldum að greiða launin en lítið virðist verða úr efndum.Enda verkamennirnir farnir heim til sín þar sem þeir búa við fátækt og eymd.

Erlendir fjölmiðlar hafa sagt frá því hvernig karlar, gamlir vinir og kunningjar Pútíns hafa fengið stærstu verkefnin í Sotji, öll verkefni hafa farið fram úr áætlun fyrir milljarða. Kostnaðurinn er óheyrilegur. En allt á að vera hið glæsilegast til að dásama hinn nýja alræðisherra, Pútin. 

Íþróttaráðherra Svía ætlar ekki að mæta við setningarathöfnina en ætlar að fylgjast með sínu fólki í keppninni.  Mér skilst að slíkt komi ekki til greina hjá íslenska ráðherranum, enda virðist það vera stefna stjórnarinnar að hafa sem mest og bezt samskipti við harðræðisstjórnir eins og í Rússlandi.   

Philip Glass: Hálffullt eða hálftómt ???

Það var gaman að fara á tónleikana í gærkvöldi í Hörpunni.  Það var svo annað públikum en venjulega er á klassískum tónleikum.  Ungt fólk, boðsgestir, maður sá einn og einn fastagest sinfoníunnar. Þeir voru ekki margir.  En fólk skemmti sér vel, þrátt fyrir að erfitt sé að hlusta á 20 etýður í stíl sem oft virðist vera svo keimlíkur.  En býr yfir ýmsu þegar nánar er hlustað á. Er oft í hugleiðslustíl, austurlensk áhrif, Búddismi. 

Eflaust komu margir vegna góðrar auglýsingamennsku og viðtölum við Glass í fjölmiðlum.  Hann virðist vera ansi geðþekkur maður.  Engir stórstjörnustælar. Þótt líklega sé hann einn mest seldi lifandi tónlistarmaður nútímatónlistar.  Hann hefur auðþekkjanlegan stíl, alla vega heyri ég alltaf hver það er þegar hans tónlist er spiluð í fjölmiðlum.  Ef þið viljið hlusta á hann þá eru verk eins og The Hours (kvikmyndatónlistin), Fiðlukonsert, Book of Longing, með söng og taltextum Leonards Cohen, Einstein on the Beach, ópera, Kundun, kvikmyndatónlist við mynd Martin Scorseces, Heroes sinfonía byggð á stefjum Bowies og Enos við samnefndan disk, Metamorphosis, píanótónlist, svo ég nefni eitthvað sem ég hef heyrt og séð.  

Hann, Víkingur Heiðar okkar og Maki, bráðmyndarleg japönsk kona,  skiptust á að spila etýður, tvö píanó voru á sviðinu, Glass spilaði alltaf á það sama, hin skiptust á.  Glass var auðsjáanlega lakastur þeirra í spilamennskunni, enda 78 ára gamall, hinu voru afbragðsgóð, og margar etýðurnar voru hugljúfar stundum, svo voru óvenjukraftmiklir kaflar á milli.  Svo fjölbreytnin var meiri en ég bjóst við. Seinasta etýðan var gríðarfalleg þar sem hann fetar nýjar slóðir, miðað við hinar. 

Svo ég skemmti mér vel, áhorfendum virtist ekki leiðast, fögnuður mikill í lokin.  Og nú hefur maður séð Philip Glass lifandi.  Svo er spurningin hvort glasið var hálffullt eða hálftómt.  Hver dæmir fyrir sig.  Og sýpur á. 

Pete Seeger: Baráttumaður kveður

Einn af mestu áhrifavöldum alþýðutónlistar 20. aldarer látinn. Pete Seeger dó í gær 94 ára gamall.  Ég myndi nefna hann, Woody Guthrie og Alan Lomax sem þeir sem höfðu mest áhrif

og komu þjóðlagabyltingunni af stað á 6. áratugnum.  Seeger sem andi sem hafði áhrif á aðra og var síungur í anda allt fram á seinusta áratug. Guthrie sem lagasmiður og Alan Lomax sem safnari, Pete vann fyrir hann á unga aldri í söfnun, þar sem faðir hans og Lomax voru vinir.  Hann var sístarfandi í mannréttindamálum, friðarmálum og umhverfismálum.  Margir þekkja lög sem hann er höfundur eða meðhöfundur að: 

"Where Have All the Flowers Gone?" (with Joe Hickerson), "If I Had a Hammer (The Hammer Song)" ( with Lee Hays of The Weavers), and "Turn, Turn, Turn!", . 

Dylan kynslóðin og Greenwich Village hópurinn sungu þessi lög og önnur. sem dregin voru fram í söfnun Lomax. Peter, Paul and Mary og Kingston tríóið komu þeim til almennings.  Leadbelly kom þar við sögu, lagið hans Goodnight Irene, var sungið af Weavers þjóðlagagrúppunni frægu sem Seeger starfaði í.  Þetta lag komst meira segja til Íslands í byrjun 6. áratugs.  Pabbi minn söng það oft þegar hann dró gítarinn fram yfir glasi.   Svo var annað frægt (alræmt) lag sem kom við sögu Petes: Wimoweh , The lions sleeps tonight. Sem var kynnt fyrst sem þjóðlag frá Suður-Afríku þótt það væri frumsamið af fátækum söngvara þaðan. Það er bara seinustu árin sem fjölskylda hans hefur fengið eitthvað úr milljóna stefgjöldum lagsins.  

Pete Seeger var sístarfandi að baráttumálum sínum, hann lenti að sjálfsögðu í Maccarthyismanum, Weavers var bannað að koma fram í nokkur ár.  En hann lét aldrei bugast, brátt var hann kominn aftur í upprisu blökkumanna á 7.. áratugnum og umhverfismálin urðu honum æ meira brennandi og seinast var mynd af honum á  Ocuppy Wall street mótmælunum. 

Þetta er mín mynd af Seeger, með banjóið sitt, og baráttuandann í hvunndagsfötunum!! 

Þarna tekur hann lagið með Bruce Springsteen við innsetningu Obamas, þá höfu menn einhverja von um merkan leiðtoga í Hvíta húsið  ..... 

Þessi mynd er af konsert á 90 ára afmælis hans.  þarna er Springsteen og spúsa, Joan Baes og lengst til vinstri er Arlo Guthrie sem við á sjöunda áratugnum þekkjum svo vel, Woodstock, Alices Restaurant. .  

 Mótmæli gegn Wall Strreet og fjármálaspillingu 

Gísli Marteinn, Elín, Bogi, Þórður Snær, Egill,Katrín og Magnús

Ég leyfði mér undanþágu í morgun og horfði á sjónvarp fyrir hádegi, Kíkti á Gísla Marteins Show.  Vil vera í ró og næði á sunnudagsmorgnum, þoli ekki geðshræringu og sálarstríð svo snemma dags. En ég horfði á þessa rólyndu stjórnmálaumræðu.  Þarna sátu Þórður Snær, Elín Hirst og Bogi Ágústs og ræddu dægurþrasið.  Svo voru Egill og Katrín Odds leidd fram að ræða Hrunið með stórum staf.  Þá var komið nóg hjá mér.  Ætli ég þurfi nokkuð að horfa á fleiri þætti.  Þetta er ekki óhefðbundinn þáttur ef ég nota uppáhaldsorð landans nú um stundir.  

Fordómar mínir, hugmyndir og skoðanir sönnuðust vel þennan morgun.  Mér er frekar vel við Gísla Martein, ég sat einu sinni nálægt honum á kaffihúsi og heyrði umræðu hans við kunningja, allt var til þess að mér finnst hann viðkunnanlegur karl.  En hann er enginn leiftrandi þáttastjórnandi.  Vantar einhvern innri mátt til að kveikja í umhverfinu.  Svo það er fólkið sem hann velur sem á að segja til hvernig þátturinn verður.   

Ég verð alltaf miður mín þegar Elín Hirst tjáir sig, hún var svo ánægð með xD jafnvel þegar búið var að ræða um að flokkurinn væri með allra minnsta fylgi sem hann hefði haft.  Þá talaði hún um hversu vel gengi um þessar mundir.  Svo ég held áfram að verða miður mín. Það er merkilegt hvað hún á gott aðgengi að fjölmiðlum.  Og þó það er ekkert skrítið.  

Þórður Snær og Bogi eru báðir viðkunnanlegir karlar.  Það er gaman að heyra í frjálslyndum Sjálfstæðismanni sem þorir að vera frjálslyndur eins og Bogi, þegar allt á hægri vængnum gengur út á að kúga og halda niðri skoðunum fólks, blá hönd Davíðs gerir allt óhugnanlega dapurlegt.   

Þórður Snær hefur komið feiknavel inn í fjölmiðlaheiminn með Kjarnann.  Þó vantar meira menningarefni í fjölmiðilinn. Og pólitísk umræða er of Samfylkingarlituð. Svo væri skemmtilegt að hafa eitt almennilegt viðtal þar sem almennileg skoðanaskipi eiga sér stað, beittar spurningar og engin linkind.  

 Umræðan um Hrunið, var svona eins og maður bjóst við.  Egill var of litaður í framsóknarlitum, alhæfingar hans um vinstri stjórnina sálugu eru oft þreytandi.  Katrín Odds er viðkunnanleg kona sem hefur þroskast frá því fyrir 5 árum.   Þegar ég hlustaði á hana flytja ræðu á Austurvelli í hálfgerðum Einars Olgeirs stíl.   Ég held að hún yrði góður stjórnmálamaður, hún hefur góða yfirsýn og er eldhugi með hjartað á réttum stað. 

Magnús Scheving kom svo í heimsókn, það var gaman á Húnavöllum fyrir 14 árum þegar hann kom í heimsókn í skólann og tók prógramm með  krökkunum í skólanum.  Þá var fjör, hann á gott með að ná sambandi við ungt fólk.  Mér er líka vel við hann því ég vann með afa hans fyrir 51 ári, það var merkilegur karl.  Blessuð sé minning hans.  

Svo  ég er búinn að hlusta á Gísla Martein, ég held að ég kveiki ekki oft á sjónvarpinu á sunnudagsmorgnum.  Útiloka ekki þó að gera það ef einhverjir virkilega spes eru í heimsókn hjá honum.   Ég á enn erfitt að fyrirgefa GM það að fá Sinead í heimsókn og fá hana ekki til að syngja eitt lag. John Grant er allt í lagi en hann er engin O´Connor.

                                             Sumar ó sumar hvar ert þú? 

Sri Lanka: Enn veldur Forsetinn hjartasviða

Enn veldur Forsetinn okkar hjartasviða, enn eru það mannréttindabrjótar og ofbeldisherrar sem eru viðhlæjendur  hans. Ríkísstjórnin afsalar sér málaflokki utanríkismála.   Nú er það forseti Sri Lanka:

Á heimasíðu hans var farið fáum orðum um fund þeirra Rajapaksa og Ólafs, 

Forseti Sri Lanka

Forseti á fund með Mahinda Rajapaksa, forseta Sri Lanka, sem einnig sækir alþjóðaþing um hreina orku og vatnsbúskap í Abu Dhabi. Á fundinum var rætt um alþjóðlegt samstarfsverkefni sem byggt verður á reynslu og kunnáttu Íslendinga við þurrkun sjávarfangs. Forseti Sri Lanka var áður sjávarútvegsráðherra og heimsótti þá Ísland til að kynna sér veiðar og vinnslu sem og starfsemi Sjávarútvegsskóla Sameinuðu þjóðanna. Á fundinum gerði forseti Sri Lanka einnig grein fyrir þeim vandamálum sem við er að glíma í kjölfar vopnaðra átaka sem um áraraðir geisuðu í norðurhluta landsins.

Forsetaembættið í Sri Lanka segir frá fundinum: 

Sri Lanka has made a remarkable transformation – Iceland President

“Sri Lanka has made a remarkable transformation since the end of the conflict,” President of Iceland Ólafur Ragnar Grímsson told President Mahinda Rajapaksa during a conversation yesterday. “More time is needed to address remaining issues. Setting time frames does not yield results.” The President of Iceland made these comments during a bilateral discussion that took place this afternoon at the Emirates Palace Hotel with President Rajapaksa who was in Abu Dhabi for a one-day visit to the United Arab Emirates (UAE). President Grímsson, recalling his two previous meetings with President Rajapaksa, said he is pleased to meet the Sri Lanka President again. “My thinking is that we should enhance relations between the two countries,” the Icelandic President said while proposing to initiate projects on a commercial basis in the fields of fishing, meat processing and fruit production. These products have good markets in 50 to 60 countries, he pointed out. Iceland is now equipped with the latest technologies in these sectors, enabling the country to preserve fish, meat and fruit, he further said. President Rajapaksa, while acknowledging President Grímsson’s proposal to enhance bilateral relations between the two countries, apprised the Iceland President of the progress made by Sri Lanka since the end of the war four years ago. “Demining has been completed,” President Rajapaksa said. “We have resettled around 300,000 internally displaced persons. Around 11,000 former combatants have been reintegrated back into the society following rehabilitation. We also have handed over around 2,000 child soldiers to their parents.” Major infrastructure development is taking place in the areas of road development, the healthcare sector, water supply systems, electricity generation and the education sector, President Rajapaksa further said. People in the North were given the opportunity to elect their own representatives through Provincial Council elections. However, certain elements who fail to see the reality is exerting unfair pressure on Sri Lanka, the President said. “We can overcome challenges. But external pressure is a hurdle,” President Rajapaksa added. Monitoring MP of the Ministry of External Affairs Mr. Sajin de Vass Gunawardena also participated in the discussion. Skrítið þetta með ávextina......

Betur var sagt frá samskiptum þeirra á Eyjunni : 

Á vef varnarmálaráðuneytisins í Sri Lanka er að finna ítarlegri frásögn af fundi forsetanna. Hefst hún á tilvitnun í forseta Íslands sem segir að „undraverðar umbætur“ hafi orðið á Sri Lanka frá lokum átakanna. Þá hafi forsetinn hvatt til þess að auka ætti samskiptinn á milli ríkjanna og lagt til verkefni á sviði sjávarútvegs, kjötvinnslu og ávaxtaframleiðslu, þar sem Ísland hafi mikið til málanna að leggja.

Á alþjóðavettvangi er ríkisstjórn Rajapaksa (hvernig ætli Gunnar Bragi beri þetta nafn fram) þekktari fyrir annað en undraverðar umbætur, Ásakanir um fjöldamorð í lok átaka við minnihluta Tamíla, spillingu og ofbeldi, nepótismi allsráðandi .  Tvær heimildarmyndir hafa sýnt fram á morðin í lok átakanna   Sri Lanka's Killing Fields,  og  No Fire Zone. Ástandið er óhugnanlegt : 

Það hefur verið fjöldi, sumir segja hundruð, mannrána. Blaðamönnum er kerfisbundið ógnað. Verkalýðsleiðtogar og mannréttindafrömuðir fá reglulega „aðvaranir“ eða eru beittir ofbeldi. Stjórnarskránni hefur verið breytt svo að Rajapaksa fái þriðja kjörtímabilið. Tugir ættingja hans gegna opinberum embættum og ráða yfir, samkvæmt einni áætlun, nærri helmingi ríkisútgjalda. Verið er að undirbúa son hans fyrir að taka við af honum í embætti. Það eru margháttaðar ásakanir um spillingu og aukningu ofbeldis gagnvart minnihlutahópum,

Auðvitað koma svo Kínverjar til bjargar þessari óbjörgulegu stjórn með gríðarlegar framkvæmdir: 

Vestræn ríki hafa á liðnum árum dregið umtalsvert úr þróunaraðstoð vegna ástands mannrétttindamála. Rajapaksa snéri sér þá að Kínverjum sem hafa fjármagnað risavaxnar framkvæmdir í landinu, meðal annars nýjan alþjóðaflugvöll, ráðstefnuhöll, 35 þúsund manna krikketleikvang og 1,5 milljarða dollara höfn í Hambantota.

Við sem fylgjumst með mannréttindamálum verðum að spyrja Utanríkisráðherra, hver er stefna ríkisstjórnar í þessum málum.  Er það Forsetinn sem ríkir eða meirihlutaríkisstjórn? Hver er afstaða hennar til mannréttindabrota og fjöldamorða á Sri Lanka?

Víkingur Heiðar sló í gegn, enn og aftur.

Það eru ekki margir listamenn sem komast í þann hóp að verða ástsælir, listamenn sem flestir þekkja og meta. Þar eru

nokkrir, ekki margir þó í klassíkinni.  Sigrún Eðvalds, Bryndís Halla, Garðar Cortes, Jón Nordal, Atli Heimir. Megas, Maggi Eiríks, Gunnar Þórðar, Siggi Flosa og Bubbi í hryntónlistinni.  Við höfum séð einn flytjast upp og bætast við þann hóp.  Víkingur Heiðar Ólafsson. Þrátt fyrir ungan aldur.   Hann sannaði það enn og aftur í gærkvöldi.  Það eru ekki margir klassískir listamenn íslenskir sem fylla Hörpuna tvisvar.  

Hann hefur náð frábærri leikni á píanó, hann er einlægur, allt að því vandræðalegur á sviðinu, gengur inn með hendurnar í vösum.  En þegar hann er sestur við píanóið er einbeitingin algjör, hann fylgist með hljómsveitinni og stjóranum, sveiflar höfðinu eftir taktinum.  Hann er engum líkur.  

Þannig var það í gærkvöldi í Píanókonsert númer 1 eftir Brahms. Þetta er firnaerfitt verk að spila.  En það er svo fallegt og kraftmikið fyrir okkur áhorfendur.  Streymir fram eins og stjórfljót með litlum þverám.  Annar þátturinn var svo fallegur, maður var hrærður. 

Hljómsveitin var líka fín, öll verk vel flutt.  Schubert sjötta sinfonían, létt og leiftrandi, Enesco, algjört þjóðlagapopp.  Það var mikil gleði og kátína hjá hljómsveitagestum eftir tónleikana. Þarna voru ráðherrar, þingmenn, embættismenn, kennarar, tónlistarmenn, rithöfundar, eftirlaunaþegar, svo eitthvað sé talið.  

 Það er ekki létt verka að klífa á toppinn. 

Víkingur sló í gegn, enn og aftur.